BÀI 47. CHẤT BÉO
I. LÝ THUYẾT TRỌNG TÂM
A. CHẤT BÉO CÓ Ở ĐÂU
Chất béo tập trung nhiều ở mô mỡ động vật và ở quả và hạt của thực vật.
B. TÍNH CHẤT VẬT LÍ
Chất béo nhẹ hơn nước, không tan trong nước, tan được trong benzen, dầu hỏa, xăng…
C. THÀNH PHẦN VÀ CẤU TẠO CỦA CHẤT BÉO
Chất béo là hỗn hợp nhiều este của glixerol với các axit béo và có công thức chung là:
(R-COO)3C3H5.
Glixerol (glixerin) có công thức cấu tạo: \(C{{H}_{2}}(OH)-CH(OH)-C{{H}_{2}}(OH)\,hay\,{{C}_{3}}{{H}_{5}}{{(OH)}_{3}}\)
Các axit béo : C17H35COOH, C17H33COOH, C15H31COOH.
D. TÍNH CHẤT HÓA HỌC
a) Phản ứng thủy phân
Chất béo thủy phân nhờ xúc tác axit tạo ra các axit béo và glixerol.
(RCOO)3C3H5 + 3H2O \(\xrightarrow{axit,\,{{t}^{o}}}\) 3RCOOH + C3H5(OH)3
b) Phản ứng xà phòng hóa
Chất béo thủy phân nhờ xúc tác kiềm tạo ra muối của các axit béo và glixerol.
(RCOO)3C3H5 + 3NaOH \(\xrightarrow{\,{{t}^{o}}}\) 3RCOONa + C3H5(OH)3
Xà phòng là hỗn hợp muối natri (hoặc kali) của các axit béo.
E. ỨNG DỤNG
- Là một thành phần cơ bản trong thức ăn cho người và động vật.
- Dùng để sản xuất xà phòng, glixerol.
II. PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TẬP
Phương pháp giải bài tập sử dụng định luật bảo toàn khối lượng
Phản ứng: A + B ® C + D
Bảo toàn khối lượng ta có mA + mB = mC+ mD
III. GIẢI BÀI TẬP SÁCH GIÁO KHOA
Bài 1 (trang 147 SGK Hoá học 9):
Chọn câu đúng nhất trong các câu sau:
A. Dầu ăn là este.
B. Dầu ăn là este của glixerol.
C. Dầu ăn là một este của glixerol và axit béo.
D. Dầu ăn là hỗn hợp nhiều este của glixerol và các axit béo.
Hướng dẫn giải:
Chọn D.
Bài 2 (trang 147 SGK Hoá học 9):
Hoàn thành các câu sau đây bằng cách đặt những từ thích hợp vào chỗ trống:
a) Chất béo … tan trong nước nhưng … trong benzen, dầu hỏa.
b) Phản ứng xà phòng hóa là phản ứng … este trong môi trường … tạo ra … và …
c) Phản ứng của chất béo với nước trong môi trường axit là phản ứng … nhưng không phải là phản ứng …
Hướng dẫn giải:
a) Chất béo không tan trong nước nhưng tan trong benzen, dầu hỏa.
b) Phản ứng xà phòng hóa là phản ứng thủy phân este trong môi trường kiềm tạo ra gilxerol và các muối của axit béo.
c) Phản ứng của chất béo với nước trong môi trường axit là phản ứng thủy phân nhưng không phải là phản ứng xà phòng hóa.
Bài 3 (trang 147 SGK Hoá học 9):
Hãy chọn những phương pháp có thể làm sạch vết dần ăn dính vào quần áo.
a) giặt bằng nước.
b) giặt bằng xà phòng.
c) tẩy bằng cồn 96o .
d) tẩy bằng giấm.
e) tẩy bằng xăng.
Hướng dẫn giải:
Các phương pháp đúng là b, c, e. Vì xà phòng, cồn 96o, xăng hòa tan được dầu ăn. Nước không hòa tan dầu ăn. Giấm tuy hòa tan dầu ăn nhưng phá hủy quần áo.
Bài 4 (trang 147 SGK Hoá học 9):
Để thủy phân hoàn toàn 8,58kg một loại chất béo cần vừa đủ 1,2kg NaOH, thu được 0,92 kg glixerol và m kg hỗn hợp muối của các axit béo.
a) Tính m.
b) Tính khối lượng xà phòng bánh có thể thu được từ m kg hỗn hợp các muối trên. Biết muối của các axit béo chiếm 60% khối lượng của xà phòng.
Hướng dẫn giải:
a) Phản ứng thủy phân chất béo bằng kiềm (phản ứng xà phòng hóa):
Chất béo + Natri hiđroxit → Glixerol + Hỗn hợp muối natri
Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng, ta có:
mmuối = mchất béo + mNaOH – mglixerol = 8,58 + 1,2 – 0,92 = 8,86 kg.
b) mmuối chiếm 60% khối lượng xà phòng, suy ra khối lượng xà phòng là:
mxà phòng = 8,86.100 /60 = 14,77 (kg).
Gợi ý giải bài Chất béo Hóa 9, lý thuyết trọng tâm, giải bài tập sách giáo khoa bài Chất béo do đội ngũ giáo viên ican trực tiếp biên soạn.