BÀI 39. BENZEN
I. LÝ THUYẾT TRỌNG TÂM
A. TÍNH CHẤT VẬT LÍ
Benzen là chất lỏng, không màu, nhẹ hơn nước, không tan trong nước, hòa tan nhiều chất như: dầu ăn, cao su, nến, iot… Benzen độc.
B. CẤU TẠO PHÂN TỬ
Sáu nguyên tử C trong phân tử benzen liên kết với nhau tạo thành mạch vòng sáu cạnh đều, có ba liên kết đôi xen kẽ ba liên kết đơn.
C. TÍNH CHẤT HÓA HỌC
1. Tác dụng với oxi
Benzen cháy trong không khí tạo ra CO2 và H2O, ngọn lửa có nhiều khói đen (muội than)
\({{C}_{6}}{{H}_{6}}~+\text{ }\frac{15}{2}~{{O}_{2}}~\xrightarrow{{{t}^{o}}}6C{{O}_{2}}~+\text{ }3{{H}_{2}}O\)
2. Phản ứng thế với với brom
\({{C}_{6}}{{H}_{6}}~+\text{ }B{{r}_{2}}\text{ }\xrightarrow[Fe]{{{t}^{o}}}~HBr\text{ }+\text{ }{{C}_{6}}{{H}_{5}}Br\)
3. Phản ứng cộng
Benzen khó tham gia phản ứng cộng (không phản ứng với dung dịch brom)
Trong điều kiện thích hợp benzen có phản ứng cộng với một số chất như H2, Cl2…
\({{C}_{6}}{{H}_{6}}~\text{ }+\text{ }3{{H}_{2}}~\xrightarrow[Ni]{{{t}^{o}}}~\text{ }{{C}_{6}}{{H}_{12}}~\)
Kết luận: Do cấu tạo phân tử đặc biệt nên benzen vừa có phản ứng thế, vừa có phản ứng cộng. Tuy nhiên phản ứng cộng của benzen xảy ra khó hơn so với etilen và axetilen.
D. ỨNG DỤNG
Benzen là nguyên liệu quan trọng trong công nghiệp để sản xuất chất dẻo, phẩm nhuộm, dược phẩm, thuốc trừ sâu… Benzen là dung môi trong công nghiệp và trong phòng thí nghiệm.
II. PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TẬP
Phương pháp giải bài tập liên quan đến hiệu suất phản ứng
- Công thức tính hiệu suất theo chất sản phẩm: \(H=\frac{{{m}_{tt}}}{{{m}_{lt}}}\).100%
- Công thức tính hiệu suất theo chất tham gia: \(H=\frac{{{m}_{tt}}}{{{m}_{lt}}}\).100%
Trong đó:
mtt là khối lượng thực tế của chất thường được cung cấp trong đề bài.
mlt là khối lượng lý thuyết của chất thường được tính theo phương trình phản ứng.
III. GIẢI BÀI TẬP SÁCH GIÁO KHOA
Bài 1 (trang 125 SGK Hoá học 9):
Cấu tạo đặc biệt của phân tử benzen là:
a) Phân tử có vòng 6 cạnh.
b) Phân tử có ba liên kết đôi.
c) Phân tử có vòng 6 cạnh chứa ba liên kết đôi xen kẽ ba liên kết đơn.
d) Phân tử có vòng 6 cạnh chứa chứa liên kết đôi và liên kết đơn.
Hãy chọn câu đúng nhất trong các câu trên.
Hướng dẫn giải:
Phát biểu c) đúng.
Bài 2 (trang 125 SGK Hoá học 9):
Một số học sinh viết công thức cấu tạo của benzen như sau:
Hãy cho biết công thức nào viết đúng, viết sai, tại sao?
Hướng dẫn giải:
Công thức cấu tạo đúng của benzen :b), d), e)
(a) sai về vị trí liên kết đôi.
(c) sai vì vòng chỉ có 5 nguyên tử C.
Bài 3 (trang 125 SGK Hoá học 9):
Cho benzen tác dụng với brom tạo ra brombenzen:
a) Viết phương trình hóa học (có ghi rõ điều kiện phản ứng).
b) Tính khối lượng benzen cần dùng để điều chế 15,7g brombenzen. Biết hiệu suất phản ứng đạt 80%.
Hướng dẫn giải:
a) Phương trình phản ứng: \({{C}_{6}}{{H}_{6}}~+\text{ }B{{r}_{2}}\text{ }\xrightarrow[Fe]{{{t}^{o}}}~HBr\text{ }+\text{ }{{C}_{6}}{{H}_{5}}Br\)
b) nC6H5Br = 15,7 / 157 = 0,1 mol.
\(\begin{align} & {{C}_{6}}{{H}_{6}}~+\text{ }B{{r}_{2}}\text{ }\xrightarrow[Fe]{{{t}^{o}}}~HBr\text{ }+\text{ }{{C}_{6}}{{H}_{5}}Br \\ & 0,1\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\leftarrow \,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,\,0,1\,mol \\ \end{align}\)
Do H = 80% nên khối lượng benzen cần dùng là: \(0,1.78.\frac{100}{80}=9,75\,gam.\)
Bài 4 (trang 125 SGK Hoá học 9):
Hãy cho biết chất nào trong các chất sau đây có thể làm mất màu dung dịch brom. Giải thích và viết phương trình hóa học (nếu có).
a) C6H6.
b) CH2 = CH – CH = CH2.
c) CH3 – C≡ CH.
d) CH3 – CH3.
Hướng dẫn giải:
Chỉ có chất b) và c) làm mất màu dung dịch brom. Vì trong phân tử các chất đó có liên kết đôi và liên kết ba tương tự như C2H4 và C2H2.
CH2 = CH – CH = CH2 + 2Br2 ® CH2Br – CHBr – CHBr – CH2Br.
CH3 – C ≡ CH + 2Br2 → CH3 – CBr2 – CHBr2
Hy vọng Hóa 9 benzen của ICAN soạn thảo giúp bạn học Hoá 9 tốt hơn. Chúc các bạn học tập vui.