Khối lượng - đo khối lượng

BÀI 5. KHỐI LƯỢNG – ĐO KHỐI LƯỢNG

I. LÝ THUYẾT TRỌNG TÂM

1. Khối lượng

• Mọi vật đều có khối lượng
• Khối lượng của một vật cho biết lượng chất chứa trong vật, thường được kí hiệu là m.

2. Đơn vị đo khối lượng

+ Trong hệ thống đo lường hợp pháp của Việt Nam, đơn vị đo khối lượng là kilôgam (kí hiệu: kg).

+ Kilôgam là khối lượng của một quả cân mẫu, đặt ở Viện Đo lường quốc tế Pháp.

• Lớn hơn ki lô gam (kg) là: tấn, tạ, yến.

1 tấn = 1000 kg; 1 tạ = 100 kg; 1 yến = 10 kg

• Đơn vị nhỏ hơn ki lô gam (kg) là: lạng (hg), gam (g), miligam (mg)…

1 hg = 100 g; 1 kg = 1000 g = 1000000 mg

3. Đo khối lượng

• Đo khối lượng của một vật là so sánh khối lượng của vật đó với khối lượng của một vật được chọn làm đơn vị.
• Dụng cụ đo khối lượng: để đo khối lượng người ta dùng cân.
• Một số cân thường dùng là: Cân đòn (cân treo), cân tạ, cân đồng hồ, cân tiểu li, cân y tế, cân Rô-béc-van…

• Trên mỗi cân đều ghi giới hạn đo (GHĐ) và độ chia nhỏ nhất (ĐCNN).
• Giới hạn đo là số ghi lớn nhất trên cân.
• Độ chia nhỏ nhất là hiệu hai số ghi trên hai vạch chia liên tiếp.

4. Cân Rô-béc-van

+ Cấu tạo: Các bộ phận chính của cân Rô-béc-van là: đòn cân (1); đĩa cân (2); kim cân (3) và hộp cân (4)

+ Cách dùng cân Rô-béc-van

• Điều chỉnh sao cho khi chưa cân đòn cân nằm thăng bằng, kim cân chỉ đúng vạch giữa. Đó là việc điều chỉnh số 0.
• Đặt vật đem cân lên đĩa cân bên trái, đặt lên đĩa cân bên kia một số quả cân có khối lượng phù hợp sao cho đòn cân nằm thăng bằng, kim cân nằm đúng giữa bảng chia độ.
• Tổng khối lượng của các quả cân trên đĩa cân cộng với số chỉ của con mã sẽ bằng khối lượng của vật đem cân.

Lưu ý: Cân Rô-béc-van cũng có loại không có thanh chia độ thì GHĐ của cân là tổng số giá trị ghi trên các quả cân có trong hộp quả cân và ĐCNN của cân là giá trị ghi trên quả cân nhỏ nhất ở trong hộp.

II. PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TẬP

Dạng 1. Đổi đơn vị đo khối lượng

Bảng đơn vị đo khối lượng là một phần kiến thức cần ghi nhớ để có thể áp dụng các bài toán đo khối lượng hay tiến hành đổi đơn vị khối lượng nhanh nhất. Bao gồm những đơn vị đo khối lượng cơ bản, phổ thông hiện nay

Dạng 2. Xác định giới hạn đo và độ chia nhỏ nhất của cân

Bước 1: Quan sát dụng cụ đo, tìm đơn vị đo được ghi trên cân.

Bước 2:

• Đọc GHĐ của cân là giá trị lớn nhất được ghi trên cân
• Xác định khoảng cách (d) giữa hai giá trị gần nhất được ghi trên thước và số vạch (n) giữa hai giá trị đó.
• ĐCNN của thước được tính là ĐCNN = \(\frac{d}{{n - 1}}\)

Dạng 3. Ước lượng và chọn cân đo cho thích hợp

Muốn đo khối lượng của một vật cho chính xác ta cần:

• Ước lượng khối lượng cần đo để chọn cân có GHĐ và ĐCNN cho thích hợp.
• Điều chỉnh kim chỉ vạch số 0 trước khi cân.
• Đặt cân và đặt mắt nhìn đúng cách.
• Đọc và ghi kết quả đo đúng quy định.

III. GIẢI BÀI TẬP SÁCH GIÁO KHOA

Câu hỏi C1 (trang 18 SGK Vật Lí 6):

Trên vỏ hộp sữa Ông Thọ có ghi: “khối lượng tịnh 397 g”. Số đó chỉ sức nặng của hộp sữa hay lượng sữa chứa trong hộp?

Trả lời:

Trên vỏ hộp sữa Ông Thọ có ghi: “khối lượng tịnh 397 g” là chỉ lượng sữa chứa trong hộp

Câu hỏi C2 (trang 18 SGK Vật Lí 6):

Trên vỏ túi bột giặt OMO có ghi 500 g. Số đó chỉ gì?

Trả lời:

Trên vỏ túi bột giặt OMO có ghi 500 g là chỉ lượng bột giặt có trong túi.

Câu hỏi C3-C6 (trang 18 SGK Vật Lí 6):

Hãy tìm từ hoặc số thích hợp trong khung để điền vào chỗ trống trong các câu sau đây.

Trả lời:

C3. (1) 500 g là khối lượng của bột giặt chứa trong túi.

C4. (2) 397 g là khối lượng của sữa chứa trong hộp.

C5. Mọi vật đều có (3) khối lượng

C6. Khối lượng của một vật chỉ (4) lượng chất chứa trong vật

Câu hỏi C9 (trang 19 SGK Vật Lí 6):

Chọn từ thích hợp trong khung để điền vào chỗ trống trong các câu sau:

Trả lời:
Thoạt tiên, phải điều chỉnh sao cho khi chưa cân, đòn cân phải nằm thăng bằng, kim cân chỉ đúng vạch giữa. Đó là việc (1) điều chỉnh số 0. Đặt (2) vật đem cân lên một đĩa cân. Đặt lên đĩa cân bên kia một số (3) quả cân có khối lượng phù hợp sao cho đòn cân nằm (4) thăng bằng, kim cân nằm (5) đúng giữa bảng chia độ. Tổng khối lượng của các (6) quả cân trên đĩa cân sẽ bằng khối lượng của (7) vật đem cân.

Câu hỏi C11 (trang 20 SGK Vật Lí 6):

Hãy chỉ trên các hình 5.3, 5.4, 5.5, 5.6, xem đâu là cân ta, cân đòn, cân đồng hồ, cân y tế.

Trả lời:

Hình 5.3: cân y tế. Hình 5.4: cân tạ.

Hình 5.5: cân đòn. Hình 5.6: cân đồng hồ.

Câu hỏi C13 (trang 20 SGK Vật Lí 6):

Trước một chiếc cầu có một biển báo giao thông trên có ghi 5T (H.5.7). Số 5T có ý nghĩa gì?

Trả lời:

5T có ý nghĩa là 5 tấn. Biển báo này có nghĩa là những xe có khối lượng (xe + hàng hóa) từ 5 tấn trở xuống mới được phép qua cầu.

Trên đây là gợi ý giải bài tập Vật Lý 6 bài Khối lượng - đo khối lượng do giáo viên Ican trực tiếp biên soạn theo chương trình mới nhất. Chúc các bạn học tập vui vẻ.