VĂN BẢN 1: À ƠI TAY MẸ
YÊU CẦU CẦN ĐẠT
- Nhận biết được một số yếu tố hình thức (vần, nhịp, dòng và khổ thơ,...), nội dung (đề tài, chủ đề, cảm xúc, ý nghĩa,...) của bài thơ lục bát.
- Nhận biết và nêu được tác dụng của biện pháp tu từ ẩn dụ.
- Bước đầu biết làm thơ lục bát.
- Biết kể về một trải nghiệm đáng nhớ.
- Yêu thương những người thân, trân trọng tình cảm gia đình.
KIẾN THỨC NGỮ VĂN
1. Một số yếu tố hình thức của bài thơ
- Dòng thơ gồm các tiếng được sắp xếp thành hàng; các dòng thơ có thể giống hoặc khác nhau về độ dài, ngắn.
- Vần là phương tiện tạo tính nhạc cơ bản của thơ dựa trên sự lặp lại (hoàn toàn hoặc không hoàn toàn) phần vần của âm tiết. Vần có vị trí ở cuối dòng thơ gọi là vần chân, ở giữa dòng thơ gọi là vần lưng.
- Nhịp là những điểm ngắt hơi khi đọc một dòng thơ. Ngắt nhịp tạo ra sự hài hòa, đồng thời giúp hiểu đúng ý nghĩa của dòng thơ.
2. Thơ lục bát
- Lục bát là thể thơ truyền thống của dân tộc Việt Nam. Mỗi bài thơ ít nhất gồm hai dòng với số tiếng cố định: dòng sáu tiếng (dòng lục) và dòng tám tiếng (dòng bát). Thơ lục bát gieo vần chân và vần lưng. Tiếng thứ sáu của dòng lục gieo vần xuống tiếng thứ sáu của dòng bát, tiếng thứ tám của dòng bát gieo vần xuống tiếng thứ sáu của dòng lục tiếp theo.
- Thơ lục bát thường ngắt nhịp chẵn (mỗi nhịp hai tiếng). Lục bát là thể thơ có sức sống mãnh liệt, mang đậm vẻ đẹp tâm hồn con người Việt Nam.
ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
À ƠI TAY MẸ
BÌNH NGUYÊN
Câu 1 (Sách giáo khoa Ngữ văn 6 tập 1 - trang 39)
- Những hình ảnh, chi tiết thể hiện “phép nhiệm màu” của bàn tay mẹ: chắn mưa sa, chặn bão qua mùa màng, hát ru (bài hát ru từ tay mẹ có thể làm được những điều kì diệu: mềm ngọn gió thu, tan đám sương mù lá cây, cái khuyết tròn đầy, cái thương cái nhớ nặng ngày xa nhau, sóng lặng bãi bồi, mưa không chỗ dột ngoại ngồi vá khâu), thức một đời.
- Cả bài thơ đều cho thấy tình yêu thương, đức hi sinh của mẹ. Dòng thơ thể hiện sâu sắc nhất điều này: À ơi … Mẹ chẳng một câu ru mình.
Câu 2 (Sách giáo khoa Ngữ văn 6 tập 1 - trang 39)
- Em nhỏ trong bài thơ được gọi bằng những từ ngữ: cái trăng vàng, cái trăng tròn, cái Mặt trời bé con, cái khuyết.
- Cách sử dụng các từ ngữ, hình ảnh trên cho thấy sự yêu thương vô bờ của người mẹ dành cho đứa con. Với mẹ, con là cả vũ trụ mẹ muốn nâng niu, vỗ về trong vòng tay.
Câu 3 (Sách giáo khoa Ngữ văn 6 tập 1 - trang 39)
- Trong bài thơ, cụm từ “à ơi” được lặp lại nhiều lần tạo nên âm hưởng lời ru nhịp nhàng, êm đềm. Điệp ngữ cũng gợi ra hình ảnh đôi bàn tay mẹ cần mẫn, nâng giấc cho con. Phía sau nhịp điệu, từ ngữ mà phép điệp ngữ gợi lên là tình yêu thương vô bờ mà mẹ dành cho con.
Câu 4 (Sách giáo khoa Ngữ văn 6 tập 1 - trang 39)
- Đồng tình với tác giả: “Bàn tay mang phép nhiệm mầu - Chắt chiu từ những dãi dầu đấy thôi” vì đôi bàn tay mẹ đã phải trải qua bao vất vả, lam lũ, nhọc nhằn “chắn mưa sa, chặn bão qua mùa màng” nhưng cũng chính đôi bàn tay ấy đã mang đến những điều tốt đẹp nhất cho con (“Bàn tay mẹ thức một đời - À ơi này cái Mặt Trời bé con”…), cho cuộc đời (“Ru cho sóng lặng bãi bồi - Mưa không chỗ dột ngoại ngồi vá khâu”...).
Câu 5 (Sách giáo khoa Ngữ văn 6 tập 1 - trang 39)
Khổ thơ cuối trong bài thơ “À ơi tay mẹ” của tác giả Bình Nguyên đã để lại cho em nhiều ấn tượng sâu sắc. Nổi bật trong khổ thơ là mong ước bình dị của người mẹ: “Ru cho sóng lặng bãi bồi - Mưa không chỗ dột mẹ ngồi vá khâu”. Mẹ mong sóng lặng bãi bồi để nhân dân có cuộc sống ấm no hạnh phúc, mẹ mong mưa không chỗ dột để ngoại được bình yên làm sau bao giông bão cả cuộc đời. Lời ru của mẹ ấm áp, yêu thương hướng đến mọi người: “Ru cho đời nín cái đau”. Cái đau của đời được sự bao bọc, chở che của mẹ bỗng trở nên nhỏ bé. Để kết thúc bài thơ, vẫn vang vọng lời ru thiết tha, ngọt ngào “à ơi” nhưng chất chứa yêu thương của người con dành cho sự tảo tần, hi sinh thầm lặng của mẹ: “Mẹ chẳng một câu ru mình”.