GIÁ TRỊ VĂN HỌC VÀ TIẾP NHẬN VĂN HỌC
I, HƯỚNG DẪN SOẠN BÀI
Câu 1 (Sách giáo khoa Ngữ Văn, tập 2 – trang 191)
Giá trị của văn học ảnh hưởng, tác động sâu sắc tới con người và cuộc sống:
* Giá trị nhận thức:
- Phản ánh hiện thực, khám phá, lí giải đời sống con người ở nhiều không gian, thời gian khác nhau, mọi thời đại, xứ sở.
- Văn học phản ánh quá trình nhận thức thế giới, tự nhận thức bản thân mình của mỗi người.
*Giá trị giáo dục:
- Văn học mang giá trị giáo dục, thông qua việc nhận thức cuộc sống đẹp, người viết nêu ca ngợi giá trị sống tốt đẹp, lên án thói hư tật xấu nhằm tạo ra những bài học giáo dục sâu sắc.
- Ngay cả khi văn học miêu tả cái xấu, cái ác thì vẫn có tác dụng giáo dục tốt đến độc giả, nếu nhà văn có cái tâm trong sáng, thái độ phê phán đúng mực, hợp lý thông qua những hình tượng nghệ thuật độc đáo, sáng tạo.
* Giá trị thẩm mĩ
- Giá trị nhận thức, giá trị giáo dục của văn học có thể phát huy tích cực khi gắn với giá trị tạo nên đặc trưng của văn học, giá trị thẩm mĩ. Giá trị thẩm mĩ có khả năng của văn học có thể phát hiện, miêu tả những vẻ đẹp của cuộc sống một cách sinh động,giúp con người cảm nhận được, rung cảm với những vẻ đẹp phong phú, rộng lớn từ tình cảm, thế giới bên ngoài.
- Vẻ đẹp văn học hài hòa giữa hình thức với nội dung, mang lại những tình cảm thẩm mỹ cho người đọc.
Câu 2 (Sách giáo khoa Ngữ Văn, tập 2 – trang 191)
Các giá trị có mối quan hệ mật thiết với nhau
- Ba mối quan hệ mật thiết không tách rời, tác động đến người đọc (khái niệm chân, thiện, mĩ). Văn chương hướng tớ chân, thiện, mĩ bao giờ cũng là văn chương cho mọi người và là văn chương của muôn nơi.
- Giá trị nhận thức làm tiền đề giá trị giáo dục, giá trị giáo dục làm sâu sắc thêm giá trị nhận thức.
- Không có nhận thức đúng đắn, văn học không thể giáo dục con người.
- Giá trị nhận thức, giá trị giáo dục được phát huy tích cực nhất khi gắn với giá trị thẩm mĩ.
Câu 3 (Sách giáo khoa Ngữ Văn, tập 2 – trang 191)
Tiếp nhận văn học, rung động với nó, đắm chìm trong thế giới nghệ thuật của tác phẩm, lắng nghe tiếng nói của tác giả, thưởng thức cái hay, cái đẹp và tài nghệ của tác giả.
Hai tính chất cơ bản:
- Tính chất cá thể hóa, chủ động, tích cực của người tiếp nhận. Yếu tố thuộc về cá nhân và vai trò quan trọng: năng lực, thị hiếu, sở thích, lứa tuổi, trình độ học vấn, kinh nghiệm sống…
+ Tính khuynh hướng trong tư tưởng, tình cảm, lứa tuổi, trình độ học vấn, kinh nghiệm sống…
+ Khuynh hướng tư tưởng tình cảm, thị hiếu thẩm mĩ làm cho sự tiếp nhận đậm nét cá nhân.
+ Sự chủ động, tích cực của người tiếp nhận làm tăng sức sống cho tác phẩm.
- Tính đa dạng, không thống nhất: cảm thụ, đánh giá của công chúng về một tác phẩm khác nhau, thậm chí cùng một người ở nhiều thời điểm khác nhau.
Câu 4 (Sách giáo khoa Ngữ Văn, tập 2 – trang 191)
Cấp độ tiếp nhận văn học:
- Cảm thụ tập trung vào nội dung cụ thể, toàn bộ câu chuyện tác giả muốn nói gì.
- Cảm thụ qua nội dung trực tiếp, thấy được nội dung tư tưởng tác phẩm .‘
- Cảm thụ chú ý tới nội dung, hình thức nghệ thuật, thấy được giá trị tư tưởng, nghệ thuật, đòi hỏi người đọc phải có năng lực cảm thụ.
II, KIẾN THỨC CẦN NHỚ
- Giá trị văn học là sản phẩm kết tinh từ quá trình văn học, đáp ứng những nhu cầu khác nhau của cuộc sống con người, tác động sâu sắc tới con người và cuộc sống.
- Những giá trị cơ bản: nhận thức, giáo dục, thẩm mỹ, mối quan hệ giữa chúng.
III, HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP
Câu 1 (Sách giáo khoa Ngữ Văn, tập 2 – trang 191)
Chúng ta phải khẳng định đó là một ý kiến hoàn toàn đúng . Khi nhắc đến giá trị cao quý nhất của văn chương thì đúng là “văn chương làm cho lòng người thêm trong sạch và phong phú hơn”. Bởi:
+ Văn chương khơi gợi trong con người những tình cảm tốt đẹp chưa có và đã có.
+ Văn chương mở ra những khát vọng, gieo cho con người những tình cảm cao đẹp.
+ Văn chương phát hiện, miêu tả vẻ đẹp của cuộc sống một cách sinh động, giúp con người cảm nhận một cách tinh tế, sâu sắc vẻ đẹp.
+ Văn chương giúp con người nhìn nhận và soi chiếu bản thân mình từ đó nhận ra những điều được và chưa được của bản thân thông qua các trải nghiệm.
Câu 2 (Sách giáo khoa Ngữ Văn, tập 2 – trang 191)
Văn bản Vợ nhặt:
+ Giá trị nhận thức: tái hiện lại một cách chân thực thời kì đau thương của dân tộc khi chịu hai ách áp bức, bóc lột của thực dân và phát xít. Nạn đói năm 1945 cướp đi mạng sống của nhiều người. Nhận thức về số phận bi thương của người nông dân nghèo.
+ Giá trị thẩm mĩ: khơi gợi niềm đồng cảm, thương cảm của người đọc đối với thân phận con người nghèo khó trong thời kì đất nước bị ngoại xâm.
+ Giá trị giáo dục: giáo dục lòng yêu nước, lòng thương người, khát vọng sống.
Câu 3 (Sách giáo khoa Ngữ Văn, tập 2 – trang 191)
Cảm và hiểu là hai phương diện trong tiếp nhận văn học
- Cảm ở đây chính là cảm nhận, rung cảm trước tình cảm mà người viết gửi gắm, người đọc tiếp nhận. Cảm ở đây xuất phát từ tình cảm của con người. Nếu chỉ bằng sự vội vã hời hợt trên các con chữ thì sẽ không thấy được cái hay, cái đẹp của tác phẩm.
- Hiểu: là nắm được nội dung, tình cảm, hiểu được bản chất vấn đề, nắm được tri thức về văn chương. Hiểu thuộc về nhận thức, khi người đọc nhận thức, nhìn nhận đúng đắn một tác phẩm cả về nội dung và nghệ thuật sẽ có cơ sở lí giải những ấn tượng, cảm xúc mà tác phẩm gợi ra.
- Kết hợp được cả cảm và hiểu sẽ làm cho tiếp nhận văn học có hiệu quả cao nhất.
Gợi ý Văn 12 Soạn Giá trị văn học và tiếp nhận văn học do giáo viên Ican trực tiếp biên soạn theo chương trình mới nhất. Chúc các bạn học tập vui vẻ