Soạn bài Thực hành một số phép tu từ cú pháp

THỰC HÀNH MỘT SỐ PHÉP TU TỪ CÚ PHÁP

I. HƯỚNG DẪN SOẠN BÀI

1. Phép lặp cú pháp

Bài 1. (Sách giáo khoa Ngữ văn 12 tập 1 - Trang 150)

a.

- Câu có hiện tượng lặp kết cấu ngữ pháp (lặp cú pháp) :

+ Hai câu bắt đầu từ “Sự thật là… ”.

+ Hai câu bắt đầu từ “Dân ta…”.

- Phân tích kết cấu cú pháp đó :

+ Kết cấu lặp ở hai câu bắt đầu từ “Sự thật là” :

• P (thành phần phụ tình thái) – C (chủ ngữ) – V1 (vị ngữ 1) – V2 (vị ngữ 2).
• Kết cấu khẳng định ở vế đầu và bác bỏ ở vế sau : Sự thật là… + nước ta / dân ta + đã… + chứ không phải…

+ Kết cấu lặp ở hai câu bắt đầu từ Dân ta:

• C – V + [Phụ ngữ chỉ đối tượng] – Tr (Trạng ngữ).
• Trong đó : C : dân ta, V : đã / lại đánh đổ [Các xiềng xích… / chế độ quân chủ …] chỉ mục đích (để gây dựng / mà lập nên)

- Tác dụng:

Tạo cho lời tuyên ngôn âm hưởng đanh thép, hùng hồn, thích hợp với việc khẳng định nền độc lập , đồng thời khẳng định thắng lợi của CMT8 là đánh đổ chế độ thực dân và chế độ phong kiến.

b.

- Các câu có lặp kết cấu cú pháp

+ Câu 1 và câu 2

+ Câu 3,4,5

- Tác dụng:

Khẳng định mạnh mẽ chủ quyền của chúng ta và bộc lộ cảm xúc sung sướng, tự hào, sảng khoái đối với thiên nhiên, đất nước khi giành được quyền làm chủ đất nước.

c.

- Đoạn thơ vừa lặp từ ngữ, vừa lặp cú pháp :

Ba cặp câu lục bát lặp các từ nhớ sao và lặp kết cấu ngữ pháp của kiểu câu cảm thán.

- Tác dụng :

Biểu hiện nỗi nhớ da diết của người ra đi đối với những cảnh sinh hoạt và cảnh vật thiên nhiên ở Việt Bắc.

Bài 2. (Sách giáo khoa Ngữ văn 12 tập 1 - Trang 53)

a. Ở mỗi câu tục ngữ, hai vế lặp cú pháp đối nhau chặt chẽ về số tiếng, từ loại, kết cấu ngữ pháp của từng vế.

b. Ở câu đối, phép lặp cú pháp đòi hỏi mức độ chặt chẽ cao: số tiếng ở hai câu bằng nhau. Hơn nữa, phép lặp còn phối hợp với phép đối (đối ứng từng tiếng trong hai vế về từ loại, về nghĩa; trong mỗi vế còn dùng từ đồng nghĩa, trái nghĩa tương ứng).

- « ấu » vừa chỉ loài cây, vừa có nghĩa là « non ».

- « đại » vừa chỉ loài cây, vừa có nghĩa là « lớn ».

c. Ở thơ Đường luật : phép lặp cú pháp cũng đòi hỏi mức độ chặt chẽ cao : kết cấu ngữ pháp giống nhau, số lượng tiếng bằng nhau, các tiếng đối nhau về từ loại và nghĩa (đặc biệt giữa hai câu thực và hai câu luận của bài thất ngôn bát cú)

d. Ở văn biền ngẫu : phép lặp cú pháp cũng thường phối hợp với phép đối. Điều đó thường tồn tại trong một cặp câu (câu trong văn biền ngẫu không cố định về số tiếng).

Bài 3. (Sách giáo khoa Ngữ văn 12 tập 1 - Trang 54)

- Tìm trong các văn bản ở Ngữ văn 12 (tập một) ba câu văn (hoặc thơ) có dùng phép lặp cú pháp :

+ Chúng lập ra nhà tù nhiều hơn trường học. Chúng thẳng tay chém giết những người yêu nước thương nòi của ta. Chúng tắm các cuộc khởi nghĩa của ta trong những bể máu

(Tuyên ngôn độc lập - Hồ Chí Minh)

Tác dụng: Phép lặp cú pháp góp phần nhấn mạnh và tội ác của thực dân Pháp và thái độ căm thù của tác giả.

+ Con nhớ anh con, người anh du kích...

Con nhớ em con, thằng em liên lạc

(Chế Lan Viên)

Tác dụng: Phép lặp cú pháp góp phần thể hiện nỗi nhớ da diết, tràn ra như bất tận của chủ thể trữ tình khi nhớ về Tây Bắc.

2. Phép liệt kê

Bài tập. (Sách giáo khoa Ngữ văn 12 tập 1 - Trang 152)

a. Trong đoạn trích Hịch tướng sĩ, phép liệt kê đã phối hợp với phép lặp cú pháp. Nhiều đoạn, câu (vế câu) liên tiếp theo cùng một kết cấu gồm hai vế như mô hình khái quát sau:

- Tác dụng: nhấn mạnh và khẳng định sự đối đãi chu đáo, đầy tình nghĩa của Trần Quốc Tuấn đối với tướng sĩ trong mọi hoàn cảnh khó khăn.

b. Phép lặp cú pháp (các câu có kết cấu ngữ pháp giống nhau : C - V [+ phụ ngữ chỉ đối tượng] phối hợp với phép liệt kê để vạch tội ác của thực dân Pháp, chỉ mặt tên kẻ thù dân tộc.

3. Phép chêm xen

Bài 1. (Sách giáo khoa Ngữ văn 12 tập 1 - Trang 152, 153)

- Tất cả các bộ phận in đậm trong các bài tập a, b, c, d đều ở vị trí giữa câu hoặc cuối câu. Chúng chen vào trong câu để ghi chú thêm thông tin nào nào đó.

- Các bộ phận đó đều được tách bằng ngữ điệu khi nói, khi đọc. Còn khi viết thì chúng được tách ra bằng dấu phẩy, dấu ngoặc đơn hoặc dấu gạch ngang.

- Chúng có tác dụng ghi chú hoặc giải thích cho từ ngữ đi trước, bổ sung thông tin thêm sắc thái về tình cảm, cảm xúc của người viết.

Bài 2. (Sách giáo khoa Ngữ văn 12 tập 1 - Trang 153)

- Nhà thơ Tố Hữu, lá cờ đầu của văn học cách mạng Việt Nam hiện đại, đã viết bài thơ “Việt Bắc” vào những ngày rời chiến khu Việt Bắc trở về thủ đô Hà Nội. Bài thơ thấm đượm cảm xúc lưu luyến và tình cảm sâu nặng của tác giả đối với Việt Bắc, nơi đã nuôi dưỡng cán bộ và quân đội cách mạng trong suốt chín năm trường kì kháng chiến. Bài thơ là một thi phẩm đặc sắc của thơ ca cách mạng Việt Nam.

- Tác dụng: Cung cấp thêm thông tin cần thiết về nhà thơ và điạ danh Việt Bắc.

II. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

1. Phép lặp cú pháp

- Là biện pháp lặp đi lặp lại một cấu trúc cú pháp, trong đó có láy đi láy lại một số từ nhất định và cùng diễn đạt một nội dung chủ đề, có tác dụng nhấn mạnh, khẳng định hoặc khắc sâu nội dung hoặc hình ảnh tác giả hướng tới.

2. Phép liệt kê

- Là sắp xếp nối tiếp nhau các từ hoặc cụm từ cùng loại với nhau nhằm nhấn mạnh ý.

3. Phép chêm xen

- Là thêm vào câu một cụm từ không trực tiếp có quan hệ đến ngữ pháp trong câu, nhưng có tác dụng rõ rệt để bổ sung thông tin cần thiết hay bộc lộ cảm xúc, thường đứng sau dấu gạch nối hoặc trong ngoặc đơn.

Gợi ý Văn 12 soạn bài Thực hành một số phép tư từ cú pháp do giáo viên Ican trực tiếp biên soạn theo chương trình mới nhất. Chúc bác bạn học tập vui vẻ.