DỌN VỀ LÀNG
I. HƯỚNG DẪN SOẠN BÀI
Câu 1. (Sách giáo khoa Ngữ văn 12 tập 1 - Trang 141)
- Cuộc sống gian khổ của người dân Cao Bắc Lạng được thể hiện qua các hình ảnh:
+ Mấy năm: thời gian kéo dài
+ Quên tết... quên rằm ...
+ Chạy hết núi khe, cay đắng ...
+ Lán sụp; nát cửa; vắt bám
+ Mẹ địu em chạy; con sau lưng tay dắt bà; vai đầy tay nải...
+ Cuộc sống yên ấm bị đảo lộn, nhà cửa tan hoang, gia đình li tán, cơ cực.
→ Hiệu quả nghệ thuật của việc xây dựng cảnh tượng thê thảm như trên là gây nên những ấn tượng mạnh vì nó tác động vào người đọc bằng những hình ảnh cụ thể: “Cha ngã xuống", "phủ mặt cho chồng", “máu đầy tay"...
- Tội ác của giặc Pháp được thể hiện qua các hình ảnh:
+ Lán đốt trơ trụi, súng nổ, Tây lùng.
+ Áo quần bị vơ vét.
+ Cha bị bắt, bị đánh chết.
+ Chôn cất cha; bằng khăn của mẹ; liệm bằng áo của con
+ Máu đầy tay, nước tràn đầy mặt …
→ Thái độ của tác giả khi kể tội ác của giặc Pháp: xót xa, đau đớn, căm thù đến tột độ và muốn hành động trả thù: “Mày sẽ chết, thằng giặc Pháp hung tàn băm xương thịt mày mới hả".
Câu 2. (Sách giáo khoa Ngữ văn 12 tập 1 - Trang 141)
- Nằm trong kết cấu trình tự: hiện tại - quá khứ - hiện tại, hai đoạn thơ thể hiện niềm vui Cao - Bắc - Lạng được giải phóng là hai đoạn đứng ở thời điểm hiện tại. Mở đầu là những câu thơ tràn đầy niềm vui chiến thắng khi quê hương hoàn toàn giải phóng. Kết thúc là bức tranh đẹp của ngày dọn về làng.
- Niềm vui của nhân dân khi quê hương được giải phóng được diễn tả độc đóa qua hình ảnh, từ ngữ: Cười vang, Xuống làng, Người nói cỏ lay, Ô tô kêu vang đường cái, Ríu rít tiếng cười con trẻ .... Mật độ động từ dày đặc diễn tả xúc cảm mừng vui, hân hoan khi quê hương đã trở lại cuộc sống thanh bình.
- Nét độc đáo trong cách thể hiện niềm vui là các hình ảnh, cách so sánh, cách diễn đạt... mang đậm chất miền núi: hồn hậu, chân thực, chất phác, tự nhiên.
- Giọng điệu thơ tươi vui, sung sướng (đối lập với uất hận, căm thù, buồn tủi ở đoạn giữa).
Câu 3. (Sách giáo khoa Ngữ văn 12 tập 1 - Trang 141)
Hình ảnh giản dị, gần gũi với cuộc sống hằng ngày, lối diễn đạt tự nhiên, giàu hình ảnh, không cầu kì, hoa mĩ, trau chuốt. Dù miêu tả trực tiếp hay gián tiếp đều thể hiện cách cảm, cách nghĩ của đồng bào các dân tộc thiểu số:
- Hình ánh so sánh: Người đông như kiến, súng đầy như củi; Người nói cỏ lay trong rừng rậm; Hổ không dám đến đẻ con trong vườn chuối; ...
- Từ ngữ: hàng đàn; quên tết tháng giêng, quên rằm tháng bảy; mày; tao ...
- Cách diễn tả nỗi đau, niềm vui tự do, độc lập của tác giả thật gần gũi, thân thuộc, hồn nhiên như chính tấm lòng người dân miền núi.
II. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM
1. Chủ đề: Miêu tả cuộc sống gian khổ của nhân dân Cao Bắc Lạng và tội ác dã man của giặc Pháp Đồng thời thể hiện niềm vui khi quê hương được giải phóng.
2. Nội dung:
* Nỗi thống khổ của nhân dân và tội ác của giặc
- Nỗi khổ của nhân dân:Cuộc sống cay đắng đủ mùi (Mấy năm qua quên tết tháng giêng, quên rằm tháng bảy - Chạy hết núi lại khe cay đắng đủ mùi, Cơn sấm sét lán sụp xuống nát cửa - Đường đi lại vắt bám đầy chân)
- Tội ác của giặc: Đốt nhà, cướp của, coi rẻ sinh mạng của nhân dân.
- Lòng căm thù giặc sâu sắc của nhân dân Cao - Bắc - Lạng:
Mày sẽ chết! Thằng giặc Pháp hung tàn
Băm thịt xương mày, tao mới hả!
* Niềm vui của dân khi được giải phóng
Được thể hiện bằng một phong cách riêng, mang đậm màu sắc tư duy của người miền núi:
- Bố cục giản dị:
+ Mở đầu bài thơ là những cảm xúc diễn tả niềm vui Cao - Bắc - Lạng được giải phóng.
+ Tiếp theo là nỗi buồn tủi, xót xa, căm giận bọn thực dân Pháp gieo rắc tội ác trên quê hương.
+ Đoạn kết: Trở lại với niềm vui hân hoan vì từ nay quê hương được giải phóng.
- Cách thể hiện niềm vui mang phong cách riêng: Lối nói cụ thể, giàu hình ảnh: Người đông như kiến, súng đầy như củi, Đường cái kêu vang tiếng ô tô ... nhà lá.
3. Màu sắc dân tộc qua cách sử dụng hình ảnh
Đó là những hình ảnh cụ thể, gần gũi, theo cách nói của đồng bào dân tộc:
- Chỉ số nhiều:
Người đông như kiến, súng đầy như củi,
Người nói cỏ lay trong rừng rậm.
- Chỉ nỗi khổ triền miên:
Mấy năm qua quên tết tháng giêng, quên rằm tháng bảy
- Chỉ cái chết:
Cha ơi! Cha không biết nói rồi...
- Không khí vui tươi, sinh động:
Đường cái kêu vang tiếng ô tô
Trong trường ríu rít tiếng cười con trẻ.
- Chỉ cuộc sống yên ổn, no ấm:
Hổ không dám đến đẻ con trong vườn chuối
Quả trong vườn không lo tự chín, tự rụng
Gợi ý Văn 12 soạn bài Dọn về làng do giáo viên Ican trực tiếp biên soạn theo chương trình mới nhất. Chúc bác bạn học tập vui vẻ.